Referandumlu Tasarım Yarışmaları!

Referandum, doğrudan demokrasinin en etkili araçlarından biri. Ne yazık ki tasarım yarışmalarında kullanıldığında demokrasiyi de adaleti de paramparça eden bir sistem. Yarışma düzenleyenler, ne olur bu halk yardakçısı(popülist) yaklaşımdan vazgeçin. Evet, bir etkinliğin reklamı, daha çok kişiye duyurulması söz konusu olduğunda halk oylaması gerçekten etkili bir yöntem oluyor; ama bu yöntem katılımcıları “birbirine kırdırıyor.” Çalışması iyi olan değil, arkadaşı-akrabası çok olan yarışmada öne geçiyor. Tasarımcılar hiç de etik olmayan bir tavra yönlendiriliyor. “Şu yarışmaya katıldım, lütfen bana oy verin, ödülü kazanayım.” Katılımcı oy istese bir dert istemese bir dert. Emek vermiş ve karşılığını almak istiyor. Tüm katılımcılar her türlü ortamda reklamlarını yapıp oy isterken sus pus durmak göz göre göre kaybetmek oluyor. O yüzden yarışmalara katılanları suçlamak da çok anlamsız; çünkü sistem onları böyle davranmaya sürüklüyor.

Daha önceden ulusal düzeyde tasarım yarışmaları düzenleme görevi üstlenen biri olarak yarışmaların değerlendirme bölümünde benim de halk oylamasına yer verme hatasına düştüğüm olmuştu. Yalnız bu hataya iyi niyetle düştüğümü belirtmem gerekir. Jüri üyelerinin akademik ve katı kurallara dayanan değerlendirme kriterlerinin yanında sokağın sesini-renklerini de yansıtan “çoğuLcu” bir değerlendirme yapılmasını amaçlamıştım. İnternet üzerinden gerçekleşen oylama sisteminde gerekli teknik önlemleri de bizzat sağlamıştım; ancak ne kadar önlem alırsanız alın, sahte oylamalar, birden çok üyelik profili açıp defalarca oy vermeler, internet üzerinden sadece tanıdıklara değil tüm dünyaya duyuru yapıp oy istemeler gibi istenmeyen durumların önüne geçemedik ve halk oylamasını iptal edip sadece jüri değerlendirmesiyle sonuca gitmek zorunda kaldık, adaleti sağlamak adına sözü alanında uzman jüri üyelerine bırakmayı uygun gördük.

Bir yarışmada herhangi bir projenin niteliği yerine projeyi yapan kişinin propaganda gücünün ön plana çıkması esasta daha iyi olan ve daha fazla emek verilen projenin geri plana düşmesine sebep oluyor. Benzer durumu bizzat amatör bir tasarımcı olarak yarışmalara proje gönderdiğimde ben de yaşamıştım ve yarışmada ikinci olmuştum. Birinci olmak sadece “bir tık” uzağımdaydı, kendime oy verseydim ya da arkadaşlarıma bu yönde telkinde bulunsaydım birincilik çok da uzakta değildi çünkü birinciyle aramda sadece birkaç oy vardı. Bu şekilde alınacak birincilik bana hiçbir şey katmayacak, verilecek ödülü de “hak ederek” değil başkasının hakkını yiyerek kazanmış olacağım, bu durum içime sinmeyeceği için oylamaya adaletsiz bir müdahalede bulunmadım ve ikinciliğe razı oldum.

Bu yazıyı yazma gerekçem son günlerde sayısı bir hayli artan destek talepleri… “Şu yarışmaya katıldım, oylarınızı bekliyorum, bu yarışmaya katıldım, mutlaka oy verin!” Tasarımcıları bu üsluba sürükleyen halk oylaması sistemine karşı olduğumu belirtmek istedim. En azından eğer bir halk oylaması varsa oy istenirken üsluba dikkat edilmesi gerektiğini belirtmek istiyorum; çünkü diğer katılımcıların emeğini yok saymak ve yarışmayı saçma bir oy artırma yarışına çevirmek hoş olmayan bir durum. En azından “Bir yarışmaya katıldım, projemi incelemenizi ve ‘beğenmeniz durumunda’ oy vermenizi rica ediyorum.” demek diğer katılımcılara da saygının bir gereği olsa gerek. Ama başta da belirttiğim gibi, “pasif kalan kaybeder” anlayışının hakim olduğu böyle bir değerlendirme sisteminde tasarımcılardan bu tavrı beklemek de haksızlık ve safdillik oluyor. 

Not: Bu tip yarışmalarda kişisel tavrım: En yakın arkadaşım bile oy istese projesini beğenmediğim takdirde ona oy vermiyorum, daha başarılı bulduğum çalışmaya oy veriyorum. Bir çeşit “vicdani ret” :)

Furkan Bilal İyin

Ağustos 2012

Fubila-Automotive design blog

Yazıdaki görsel şu bağlantıdan  temin edilmiştir:

http://www.comicsalliance.com/2012/03/22/villain-political-art-propaganda/